نياز اسب

اسب يا آسپ جانوري است چهار پا که از ديرباز در زمينه هاي کشاورزي، ترابريو همچنين در جنگها بسان ابزاري براي حرکت تند و ضربه زدن به سيستمهايدفاعي دشمن بهره گيري مي شده است.
نام اسب همواره با واژه هائي مانند چابکي همراه بوده است. پيشينيان براياسبهاي خود احترام بسياري قائل مي شدند به گونه اي که صاحب اسب، نياکاناسب نژادين خود را تا 12 نسل پشت مي دانست و به هنگام مرگ اسبش به شدتغمگين مي شد. همچنين اسب را جانوري نجيب نيز مي شناسند. با اين حال درهنگام خشم اسب، نزديکي به او بسيار خطرناک است.
اسب را در پارسي ميانه و اوستائي نيز آسپ (ASP) ناميده اند. نامهاي بسيارياز بزرگان ايراني در روزگار باستان داراي پسوند اسپ بوده است (مانند: گشتاسپ، ارجاسپ، جاماسپ، لهراسپ و ...) که اين مسئله نشان از اهميت اينجانور در ميان ايرانيان است. در زبان سانسکريت اين واژه به ريخت AZVA بودهکه واژه سوار و اسوار نيز در زبان پارسي کنوني از همين ريشه اند. اسب براياولين بار در آسياي ميانه که بعدها ترکستان نام گرفت اهلي شده و سپس بهدشتهاي ايران راه يافته است. در ايران باستان بويژه در دوره هخامنشي، اسبنقش بسيار زيادي در زندگي روزمره مردم بازي مي کرد. جالب است بدانيد که درآن زمان به اسبهاي تربيت يافته پارس مي گفتند که عربها اين واژه را بهفارس معرب کرده و آنرا به معناي تيزرو و سوارکار ماهر به کار مي برند.

نکاتي درباره عادات بد اسب

اسبها داراي خصوصيات و احساسات فردي هستند. آنها موجوداتي مکانيکي با مجموعه اي از الگوهاي رفتاري نيستند ، پس عادات بدي را در زمان هاي مختلف از خود نشان مي دهند. عادات بد عموما نتيجه شرايط تعليمي يا وضعيتي است. اسبها با رفتار بد به دنيا نيامده اند. اين ما انسانها هستيم که گاهي اين رفتارها را به آنها تحميل مي کنيم.
.
عادات بد در اصطبل
عادات بد در اصطبل اغلب به علت خستگي ايجاد مي شود. درمان چنين مشکلي بايد اولين مسيري باشد که طي مي کنيم. البته ، واضح است اجتناب و جلوگيري از چنين مشکلاتي در درجه اول ايجاد تحريکات منظم و متناسب براي اسب است.
گاز گرفتن آخور زماني روي مي دهد که حيوان جسم مادي ( در آخور ، دستگاه تغذيه و غيره ) را با دندان هايش محکم مي گيرد و نفس نفس مي زند. نتيجه اين حرکت دندان هاي لب پريده و فرسوده جلويي و مشکلات مزاجي مانند التهاب روده بزرگ يا نفخ را موجب مي شود. از گاز گرفتن آخور با تسکين کسالت حيوان يا توسط پوشش دادن سطوح جذاب با ماده اي بد طعم اما بي ضرر جلوگيري مي شود.
اين عمل نيز عموما ناشي از خستگي است که حيوان به طور مستمر سر و بدنش را به اطراف مي جنباند. در حالات شديدتر ، اين کار موجب استرس و از دست دادن سلامتي اسب مي شود. از بين بردن اين حرکت در اسبها که عادتي جدي و پايدار است مشکل مي باشد و گاهي اوقات غير قابل درمان به حساب مي آيد. با نصب يک نرده v شکل در قسمت بالايي در آخور مي توان از جلو و عقب رفتن اسب جلوگيري نمود ، هر چند که اغلب اسبها در اين صورت به عقب رفته و به مارپيچ رفتن در آخور ادامه مي دهند.
راه ديگر بر طرف نمودن اين علائم ، دادن وعده هاي منظم غذايي کوچک به اسب است تا حيوان را مشغول نگاه داريم.پاره کردن قاليچه و خوردن محل کاه و پوشال نيز از علائم خستگي هستند. به طور کلي مشغول نگه داشتن حيوان با تمرينات منظم و وعده هاي غذايي مکرر ، بهترين درمان براي اين عادات است.تعويض محل کاه و پوشال با شيء اي غير خوردني مثل کاغذ روش ديگري براي مايوس نمودن اسب از خوردن محل کاه و پوشال است. هدف اصلي بايد از بين بردن دلايل پنهان خستگي باشد تا از وقوع عادت هاي بد بيشتر جلوگيري کنيم.
اسبها مشکلات سوارکاري بسياري مي توانند ايجاد کنند. چنين عاداتي اکثرا نتيجه درد قلبي ، عادت بد و يا تعليم نا کافي مي باشد.بسياري از اسبها عادت آزار دهنده اي را در خود افزايش داده اند. اين عادت راه رفتن در هنگام سوار شدن بر آنها است. اين کار احتمالا به علت ضربه خوردن به دنده ها يا کشيده شدن دهنه در زمان سوار شدن در گذشته است. در اين صورت ، نمي توان اسب را به خاطر سر پيچي مقصر دانست . اکنون ضروري است که اسب را دوباره تعليم داده و به او اطمينان خاطر داد که هر زمان سوار او مي شويد هيچ دردي نخواهد داشت. به همين شکل ، ناراحتي ناشي از قرار دادنساز و برگ است به شکل نا مناسب موجب بي قراري و بالا و پائين پريدن حيوان مي شود. يراق اسب بايد به طور منظم بازرسي شود تااز هماهنگي و تناسب آن اطمينان حاصل شود.
.
سر باز زدن
اين حرکت نمونه اي است از رجوع اسب به غريزه خود که از شيئ بالقوه نگران کننده دوري مي کند. در اين حالت ، بايد به اسب اطمينان خاطري به گونه اي نرم و ملايم اما جدي و قطعي داد. اين حرکت براي اسبهايي که مجاز به بدرفتاري و سر باز زدن در گذشته بوده اند ، حرکتي عادي است.
.
رم کردن
عادت بسيار خطرناکي است که بسياري از اسبها از خود نشان ميدهند. به طوري که بسيار رايج است. رم کردن نتيجه عدم تناسب يراق و استفاده تند و خشن از دهنه که به جاي سلطه سوارکار حيوان را به درگيري با سوارکار تشويق مي کند. همچنين هنگامي که اسب ترسيده است به غريزه رم کردن رجوع مي کند. حيوان براي اين کار نبايد تنبيه شود بلکه يک غريزه کاملا طبيعي است و به اطمينان بخشي متين و با وقاري نياز دارد.
.
به زمين اند اختن سوار
رفتاري كه اسب از آن به عنوان روشي براي نپذيرفتن يا تكان دادن فرد متجاوز استفاده ميكند.در چنين حالتي اسب سوارش را به زمين مياندازدتا از ناراحتي ايجاد شده توسط سواركار يا يراق خود را آماده سازد.به زمين انداختن سوار ممكن است نشانه شور و هيجان شديداسب باشد كه امري غير معمول نيست و در اين حالت هشداري سريع به حيوان مناسب است.
.
بلند شدن
عادت خطرناكي است كه حيوان به روي دو پاي عقبي خود بلند ميشود.اين حركت عموماً نمايش تسلط است و با آن بايد جدي برخورد كرد خصوصاً در دوران اوليه عمر حيوان.اسبي كه عادت كرده بر روي دو پا بلند شود بسيار خطرناك است و بهترين كار سپردن آن به سواركاران و مربيان بسيار با تجربه است.
.
درباره غرايز اسب
سواركاري موفقيت آميز به آگاهي و درك غرايز طبيعي اسب نياز دارد.اما حتي قابل اعتمادترين حيوان نيز ميتواند غير قابل پيش بيني باشد.اين وضعيت هنگامي پيش مي آيد كه حيوان احساس ميكند تحت كنترل است و در نتيجه غرايز طبيعي حيوان خود را نشان ميدهند.
در طول اعصار بشر با موفقيت با اسب پيوسته و به شيوه اي هماهنگ با او كنش متقابل داشته است.اسبهاي وحشي حيوانات گله اي هستند كه شيوه دفاعي آنها جنگ يا فرار است.
در واقع دوعلت اصلي بسياري از جنبه هاي رفتاري اسب دو غريزه اساسي هستند كه بقاي حيوان در حيات وحش به آنها بستگي دارد:
.
غريزه قدرتمند گله اي بودن
-توانايي سريع دويدن و فرار كردن از درد سر
اسبهايي كه قبلاً اهلي شده هند در ميان گله پرسه ميزنند.اين اسبها كه توسط اسب آلفا هدايت ميشوند در جستجوي غذا و سر پناه هستند.غريزه گله كه در تعداد زياد امنيت وجود دارد و گرايش يك اسب از ديگري اين دسته را با هم نگه مي دارد.اسب نر پيشتاز از گله در برابر مهاجمان و تهديد خطر دفاع ميكند.عليرغم اين واقعيت كه امروزه بيشتر اسبها از گله هاي آزاد جدا شده اند اين غرايز بسيار تثبيت شده هستند.
.
جانشين شدن آلفا
اسب آلفاي گله به شما نگاه ميكند و منتظر دستور شما در زمان ترس يا اضطراب است.اسبتان به سمت شما نگاه ميكند براي اينكه به او اطمينان بخشيده و علامتي نشان دهيد كه اشاره به مناسب بودن نحوه فعاليت او داشته باشد.بنابراين,اطمينان بخشي به اسب كار بسيار مهمي است اگر ميخواهيد از واكنش ترسناك او كه صرفاً به وسيله غرايز ذاتي او سبب گرديده است جلوگيري كنيد.
.
آيا غرايز طبيعي علت ريشه اي بد رفتاري هستند؟
اين گفته تا حدي منصفانه است كه بگوييم بسياري از مشكلات رفتاري اسبها به غرايز طبيعي نسبت داده ميشوند.براي مثال چرت زدن صرفاً نشانه عدم تمايل حيوان به ترك گله است.هنگامي كه سواركار يا مربي خود را در نقش عضوي از آلفا قرار ميدهد حيوان كم كم ترك گله را به شكل امن مطمئن و قابل پذيرش مي پذيرد.
حتي رام ترين اسبها اغلب زماني كه رو به سوي گله دارند آسايش بيشتري دارند.به همين طريق به عنوان مثال استفاده از اسبي كه مسلط تر است يا سلسله مراتب قدرت خود را افزايش داده تا اسب جوانتري را هدايت كند در برخورد با مانع ترسناكي براي پرش موفق تر نشان ميدهد.اين امر صرفاً خواهش غريزه طبيعي يك اسب است كه با جدا شدن از بقيه گله مقاومت كند.
.
آيا لگد زدن و به زمين انداختن سوار رفتارهاي غريزي هستند؟
يك روش كليدي دفاعي كه بسياري از اسبها به نمايش مي گذارند لگد زدن و به زمين انداختن سوار است.در حيات وحش اسب سوارش را به زمين ميزند تا فرد متجاوز يا مهاجم را از پشتش بردارد.
.دانستن اين مطلب خصوصاً هنگام سوار شدن بر اسبي جوان سود مند است(تعليم اسب براي محل سوار)به علت ماهيت ديد پيرامون اسب ميتواند لحظه اي سواركار را بر روي پشتش ببيند.گاهي اوقات اين امر واكنش طبيعي بر زمين زدن سوار را تحريك ميكند كه تلاشي است براي دور كردن مهاجم بالقوه بر زمين زدن سوار و لگد زدن صرفاً واكنشهايي طبيعي هستند.با در نظر داشتناين موضوع سوار شدن بر اسب هميشه بايد به آهستگي انجام شود و با اطمينان كامل عضو آلفاي گله باشد.اكثر واكنشهاي اسب را ميتوان به غرايز طبيعي نسبت داد. درك نمودن و همدلي كردن با اين واكنش ها به منظور اينكه اسب به شما حرمت گذاشته و به شما اعتماد كند ضروري است.اين در حالي است كه شما بخواهيد بيشترين استفاده را از ارتباط با اسب داشته باشيد.
.
در مورد ارتباطات اسب
هيچ گاه قدرتهاي اسب را دست كم نگيريد.هر كس كه رمان نجواگر اسب اثر فيكولاس ايوانز را خوانده باشد(يا فيلم آن را ديده باشد)بدون شك ميتواند تواناييهاي اسب را در شركت جستن در الگوهاي ارتباطي پيچيده متوجه شود.
در واقع اگر تا بحال با اسبي تماس داشته يا سوار ان شده باشيد متوجه شده ايد كه اين دوست شما چقدر راغب به پاسخگويي به شماست.
اسبها در برقراري ارتباط توانايي بالا دارند نه تنها با يكديگر بلكه با ديگر موجودات و انسانهاي اطرافشان.به منظور اينكه با موفقيت اسبها را كنترل كرده و سوار شويد به درك روشني از خصوصيات و غرايزي كه رفتار اسب را موجب ميشوند نياز داريد.
.
تماس
اسبها به شدت به حس تماس براي برقراري ارتباط با انسانها و با ديگر اسبها وابستگي دارند.اين موضوع در زماني كه اسب به فشار پا و فشار وزن سواركار پاسخ ميدهدبراحتي مشاهده ميشود.از سبيل براي لمس و احساس اشيا بويژه غذا استفاده ميكند.
تيمار داري متقابل بين اسبها شكلي از همكاري سنتي ميان گله ها است.اسبها همديگر را لمس كرده و به هم پوزه مي مالند به نشانه دوستي و پذيرش.تماس فيزيكي با ديگر اسبها براي بهبود ذهني اسب شما ضروري است.
.
بويايي
حس بويايي اسب فراتر و حساس تر از انسان است.شناختن دوستان از طريق بويايي جه براي حيوان و چه انسان امكان پذير است.اين بدان معناست كه افراد تربيت كننده اسب بايد تلاش كنند تا عطر هايي كه از آنان استشمام ميشود مداوم باشد(مثلاًلوسيون,ادكلنو صابون)بدين منظور كه به تشخيص اسب كمك كنند.
همچنين اسبها قادر هستند بوي خطر را كه از انسانها متصاعد ميشودحس كنند.اين موضوع تنش ايجاد شده را در زماني كه سواركار يا مربي ترس از خود نشان ميدهد توجيه مي كند.
.
زبان حركات بدن و صورت
زبان بدن و صورت ابزارهاي اوليه ارتباطي براي اسبها هستند كه با اين زبان اغلب ترس,كنجكاوي و عصبانيت به نمايش گذاشته ميشود.درحالت ترس،اسبها اغلب سوراخهاي بيني خود را گشادكرده وگوشهاراروي سرميخوابانند.
از سوي ديگر عصبانيت كه حركات صورت مشابهي داردنبايدباترس گرفته شود.چنين حركاتي ناشي ازخطر معمولا بادم سفت كردن همراه است ودرمراحل دفاعي بابازكردن دهان وبالا قبردن يك پا توام است.
.
ارتباط صوتي
حالات فيزيكي اغلب همراه با ارتباطات صوتي است.خرناس كشيدن كه با نگاه خيره وعميقي توام است يكي از روشهاي آگاه نمودن ديگراسبهااز احتمال خطراست ويا با اين كارازديگراسبهاي گله بپرسند كه آيا آنها تهديد به خطرشده اند يا نه.تعيين نمودن دوست يادشمن فردي كه خودرابراسب تحميل مي كند معمولا به وسيله دميدن شديددرسوراخهاي بيني مشابه خرناس كشيدن مشخص مي شود .صداي شيهه مانند شكل دوستانه ارتباط بين اسبها يابا انساني است كه آنرا دوست خود مي دانند.
بيشتر روشهاي ستيزه جويانه به شكل جيغ يا زوزه نشان داده ميشود. حالت دوم جدي تر بوده وعمدتاً نشان دهنده درگيري اي است كه رخ خواهد داد.جيغ عمدتاً علامت اخطار تلقي مي شود.شيهه پر صدا ترين ورايج ترين شكل ارتباط صوتي است كه به ندرت نشان دهنده اثري است.ازشيهه معمولاًبراي تعيين محل ديگر اسبها يا اظهار استفاده مي شود.
اسب مجموعه كامل ومفصلي از ابزارهاي ارتباطي در اختيار دارد واز آنها به نحو احسن بهره مي برد. برخي اوقات از يك وجود خود اسب حالت ساده استفاده مي كند و گاهي وقتها اين حالت در قالب الگوي پيچيده يا توالي نشانه ها قرار مي گيرد.
وصف بن كه اسب مامور مخصوص كشيدن واگن روي ريل معدن است، نمونه اي است از ارتباط دو جانبه شگفت آوري است كه بين اسب و انسان وجود دارد.آن داستان چنين است:
بن كه اسب كوتوله يك معدنچي بود و دراعماق معدن كار مي كرد، معمولاًدر وقت نهاربا ساندويچهاي صاحب خود شريك مي شد.روزي,بن از نهار خوردن با صاحبش امتناع كرد.در عوض، كناري ايستاد وبه زمين سم ميكشيد.در ابتدا,صاحبش اورا ناديده گرفت اما وقتي كه بن شروع به شيهه كشيدن مي كند ورم مي كند, معدنچي تصميم مي گيرد كه اسب كوتوله اش را تعقيب كند.تقريباًبه طورناگهاني بام فرو ريخت. درست در همان نقطه اي كه معدنچي نشسته بود.يك نمونه فوق العاده از همدلي بود؟شايد چنين باشد.
در عين حال يک مسئله کاملاً روشن است. هر چقدر فردي با اسب صميمي تر شود و به دنياي او راه پيدا کند، پاداشهاي بزرگتري دريافت مي کند.
.
همه چيز درباره رفتارهاي سني و جنسي اسب
بنيادي ترين مفهوم در مطالعه رفتار اسبها درک اين نکته است که اين حيوان اجتماعي و گله اي زندگي مي کند و سلسله مراتب پيچيده اي بين گله وجود دارد.
.
غريزه گله
الوين هارنلي ادواردز، در مقاله خود تحت عنوان ذهن اسب اين چنين توضيح مي دهد: «غريزه زندگي گله اي به طور مستمر در اسب تظاهر مي يابد که هميشه در پي بازگشت به گله يا بودن در کنار همنوعان خود است». مشکلات رفتاري نظير چرت زدن (امتناع از ترک گله) و يا سختي رام کردن آنها صرفاً رجعت و بازگشت اسب را به غريزه طبيعي او که خواستار بودن در گله است،مي باشد. در زمان تـرس يا تهديد، اسب به طور ذاتـي در طلب راهنمايي خواستن از ديـگر اسبها به آنها نگاه مي کند. او بايد بداند که بجنگد يا بدود.
در هر گله اي، سلسله مراتب قدرت وجود دارد که فقط ترتيب تسلط اسبها مي باشد. رهبر يا همان اسب آلفا، عمدتاً اسبي است که توسط ديگران باهوش تر پير تر شناخته شده و معمولاً ماديان است. بقيه گله براي راهنمايي خواستن در شرايط نا متعارف يا هنگامي که بدنبال غذاي تازه يا سر پناه هستند به او مراجعه مي کنند.
اگر چه عجيب است اما گله اغلب توسط يک اسب نر ( که عقيم نشده) مالکيت مي شود که براي حمايت دسته خود از مهاجمان يا افراد غريبه مسئول است. اکثراً اين غريزه جنگ و نبرد و طبع آتشين و تند اسبهاي نر را براي سوارکاري نا مناسب مي سازد. به اين علت، بيشتر اسبهاي سوارکاري نر عقيم شده اند که خلق و خوي آرامي را به بار مي آورد. پس از عقيم سازي، به اسب نر اسب اخته اطلاق مي شود.
.
سن بلوغ
اسبهاي مختلف در سنين متفاوت بالغ مي شوند. به عنوان قانوني کلي، کره ماديان يا کره اسب از زمان تولد بايد کنترل شوند، امـا بر پشت آنها سوار نبايد شد ( حداقل تا تابستاني که در آن سه ساله مي شوند) همانند انسان، روند يادگيري هيچگاه به حد کمال نمي رسد. در عين حال بيشتر اسبها در حدود هفت-هشت سالگي به بلوغ ذهني رسيده که در اين زمان عمدتاً رفتارشان متين تر و پذيرنده تر مي شود.
.
آيا سن يا جنس بر رفتار تأثير مي گذارند؟
تربيت عامل مهمي در تعيين رفتار است و نه سن يا جنس. ماديان ها هر چند از نرينه ها آرام تر هستند اما به علت فصلهاي منظم( سيکل تحريکات جنسي) غير قابيل پيش بيني هستند. اين وضعيت در بعضي موارد آتها را براي مسابقه يا سوارکاري کودکان نامناسب مي سازد. اسبهاي اخته عمدتاً براي سوارکاري ترجيح داده مي شوند به اين علت که طبيعت آرام تر و خلق و خويي ملايم دارند.
در رابطه با سن، رفتار اسبها از يکي به ديگري متفاوت است، اگرچه عموماً اسبهاي بالاي هشت سال آرامتر بوده و در طرز رفتار خود به پختگي بيشتري مي رسند، به خصوص در محيط ناشناس و بالقوه استرس زا.
.
خود را در حکم رهبر دسته معرفي کنيد.
عامل مهم در تعيين رفتار اسب شما اين است که خود را عضو آلفاي گله قرار دهيد به اين منظور که اسب شما به شما احترام گذاشته و براي هدايت و راهنمايي به شما مراجعه کند. اين عوامل به همراه اعتماد داشتن و مطيع بودن، اسب را به سواري دادن و کنترل نمودت او وادار مي سازد، که بدون توجه به سن و جنس حيوان، تجربه اي از سواري راحت تر و لذت بخش تر ايجاد مي کند

اخته كردن اسب 

چرا اسب را اخته كنيم ؟
 -1  اسبهاي نر مانند حيوانات ديگر همجنس خود پس از بلوغ بدخلق و وحشي مي شوند و گاهي بدخلق وحشي مي شوند و گاهي عادات بد و حتيخطرناك پيدا مي كنند .
گاز گرفتن – لگد زدن – صدمه زدن به اسبهاي ديگر و اشخاصي كه با آنها سر وكار دارند و برخي اوقات اتفاقاتي كه ممكن است باعث مرگ شود و اين از نتايجوضع رواني اسبها در اين دوره از زندگي آنها است .
نگهداري اسبهاي نر هميشه گرانتر تمام مي شود زيرا بايد پيوسته در اطاقكهاي انفرادي نگهداري شوند كه به توجه دائمي نياز دارند.

- 2خلق و خوي بد اغلب اسبهاي اخته نشده را حيواناتي غير قابل اعتماد ميكند . در مسابقات نمي توان بر روي چنين اسبهائي حساب كرد و بخصوص اگرمادياني در اطراف باشد ممكن است غير قابل كنترل شوند و وضع ناخوشاينديبوجود آورند كه باعث صدمه خوردن سواركار و اسبهاي ديگر و خود حيوان شود .
حالت وحشي حيوان بر روي تربيت كننده و سواركار و صاحب اسب اثر مي گذارد وباعث مي شود كه آنها از حيوان بترسند . اسب اين وضع را درك مي كند و ترساشخاص را تشخيص مي دهد .اين ترس او را وحشي تر مي كند تا جائي كه كاملاغير قابل كنترل و خطرناك مي شود. در اين موقعيت تربيت كننده و خدمه وسواركار براي اعمال كنترل ناچار به استفاده از روشهاي غلط مي شوند و شلاقزدن و آزار بدني را براي فرمانبردار كردن حيوان مورد استفاده قرار ميدهند.

  3- اسب از تنبيهات بيزار است و بتدريج كينه سواركار و تربيت كننده خود رابدل مي گيرد و گاهي بر عليه آنها چنان مي شورد كه باعث صدمه فراوان و حتيمرگ آنها مي شود .
اخته كردن اسب بر هيچيك از توانائي ها و كيفيات مطلوب حيوان اثر نمي گذاردو فقط خلق و خوي وحشيانه اش را ناپديد مي كند. حتي فكر اينكه اخته كردننيروي بدني يا سرعت اسب را كم مي كند اشتباه محض است
كافيست كه نگاهي به مسابقات اسبدواني و برندگان آن بياندازيم و يا درمسابقات سه روزه مي بينيم كليه برندگان آنها از اسبهاي اخته بوده اند .
بنابراين اخته كردن كليه كيفيتهاي لازم براي رقابت و مسابقه اسبها رامحفوظ نگه مي دارد خواه اين رقابتها پرش و يا مسابقات سرعت باشد و يا شكارو چوگان و غيره …
اسب اخته شده قابل اعتمادتر است ، خوش اخلاق تر است و براي كودكان وسواركاران تازه كار و آنانكه براي تفريح سواركاري مي كنند مناسب است چنيناسبي از نظر اقتصادي بسيار با صرفه تر است زيرا خرج نگهداري آن به مراتبكمتر و زندگي قابل استفاده اش طولاني تر است . 
.
در چه سني اخته كنيم ؟
بهتر است كه اسب را در جواني و قبل از اينكه عادتهاي بد و خوي ناخوشايندبيابد اخته كنيم . بهترين موقع هنگامي است كه حيوان به بلوغ رسيده باشد ،معمولا بين يكسال و نيم تا دو سالگي موقع مناسبي است . اسبانيكه ديرتر بهبلوغ مي رسند طبيعتا ديرتر اخته مي شوند زيرا بيضه هاي آنها ديرتر پائينمي افتد . گرچه بهترين موقع اخته كردن هنگامي است كه حيوان هنوز بد خلقنشده باشد ليكن اسب را مي توان در هر سني اخته كرد .
اگر حيوان خلق بد و عادات ناخوشايند را پيدا كرده باشد اخته كردن نتيجهمطلوب را در بر نخواهد داشت ليكن بي اثر نيز نيست و تاثير آن تقريبا هميشهمثبت است .
.
جراحي
اخته كردن عملي نسبتا ، بسيار ساده است و با جنبه استثناء براي اسب بي خطراست ، عمل بايد حتما بوسيله يك دامپزشك جراح صورت گيرد كه در صورت بروز هرگونه اشكالي از عهده كار برآيد. اخته كردن در ايران متاسفانه شهرت خوبيندارد . علت آن اينست كه اغلب اشخاص بي تجربه و نا وارد در گذشته عمل مزبوررا انجام داده اند و اسبهاي اخته شده نيز پس از عمل مورد مواظبت و مراقبتبهداشتي لازم قرار نگرفته اند .
عمل جراحي پس از اينكه محل مورد نظر با دقت شسته و استرليزه شده در حاليكهاسب ايستاده است و با كمك داروهاي بي حس كننده موضعي و يا بوسيله داروهايبيهوشي در حاليكه حيوان دراز كشيده است انجام مي گردد. كيسه محتوي بيضهبطول ده تا پانزده سانتيمتر شكافته مي شود و بيضه خارج مي گردد. رگها ومجراهاي متصل به بيضه بوسيله گيره هاي جراحي بسته شده و سپس قطع ميگردند.عمل براي خارج كردن بيضه دوم عينا تكرار مي شود .
در اين عمل مانند هر عمل جراحي ديگر مقداري خونريزي وجود خواهد داشت كهبيشتر رگهاي پوست شكافته شده كيسه محتوي بيضه ها است و اهميت چنداني ندارد . در ميان اسبها خونريزي شديد و خطرناك كم ديده مي شود زيرا تعداد بسياركمي از اسبها به خونريزي مزمن مبتلا مي شوند
شكافهاي ايجاد شده پس از خارج ساختن بيضه ها دوخته نمي شوند. دليل آناينست كه بيضه هاي خارج شده حجم قابل ملاحظه اي را در داخل كيسه اشغال ميكرده اند و در صورتيكه بخيه زده شوند مقدار زيادي خونابه و سرم بدن ومايعات لنفاوي در كيسه جمع مي شوند و باعث ورم كيسه و عفونت مي گردد . بنابراين شكافهاي مزبور بحال خود گذارده مي شوند تا مواد نامبرده بتواننداز داخل كيسه ها خارج شوند . خونابه و ساير تراوشات بايد روزانه با آب سرداز روي پاهاي حيوان شسته شود ليكن نبايد اجازه داد كه آب مستقيما بر رويزخم پاشيده شود .
براي اينكه تراوشات بخوبي از شكافها خارج شوند بايد اسب را ورزش داد ، روزبعد از جراحي بايد اسب را سوار شد يا براي مدتي حدود يك ساعت يرتمه برد .
اين برنامه را بايد براي مدت دو هفته ادامه داد . پرش از روي مانع هاكوتاه نيز بي ضرر است ولي بايد هوشيار بود كه كثافات از سطح زمين بر رويزخم پاشيده نشود .
با همه مراقبت ها موضع جراجي شده قدري ورم خواهد كرد كه در اسبهايسالخورده از اسبهاي جوان و چاق بيشتر محسوس است . درصورتيكه ورم فوق بهعفونت مربوط نباشد طبيعي است و نبايد باعث نگراني باشد .
بدين ترتيب شكافها نيز كم كم سرتاسر جوش مي خورند. بهبود كامل سه هفته طول مي كشد.
عمل اخته اگر در محل مخصوص و مدرن جراحي اسب انجام نگيرد و در امكاني كهوجود احتمال باكتري ها و ميكروبها وجود دارد انجام بگيرد مي تواند منشاءخطراتي براي حيوان اخته شده باشند. علاوه بر محيط مناسب و تميز دامپزشكجراح احتمال خطر عفونت را با شستن دقيق و سائيدن محل جراحي با محلولهاي ضدعفوني به حداقل مي رساند . او احتمالا براي پيشگيري از عفونت براي مدت پنجتا شش روز مقداري داروي آنتي بيوتيك نيز تجويز خواهد كرد .
محل استراحت اسبهاي اخته شده بايد كاملا تميز نگه داشته شود . كاه تميزبراي خوابيدن حيوان بايد فرآهم گردد و فضولات اسب از محل برداشته شود .محلخوابيدن تميز تا زماني كه زخم كاملا بهبود يابد مي بايست ادامه داشته باشد .
بدين ترتيب است كه اسب مي تواند دراز بكشد و استراحت كند .بستن حيوانبطوريكه مجبور باشد دائما سرپا بايستد نه تنها باعث ناراحتي و خستگي حيوانمي شود بلكه ممكن است اشكالات خطر ناك ديگري را نيز بوجود آورد .
بايد توجه داشت كه زخم عمل اخته محل مناسبي براي فعاليت ويروس كزاز است درصورتيكه كزاز باعث عفونت شود خطر مرگ حيوان وجود خواهد داشت از طرفي بايدآگاه بود كه پهن و فضولات اسب خود انباشته از ويروس كزاز است .
دامپزشك جراح بهنگام عمل اخته واكسن كزاز نيز به اسب مي زند . ليكن درصورتيكه اين اولين باري است كه حيوان واكسينه مي شود امكان دارد نتواند باسرعت كافي خود را براي دفاع در مقابل بيماري كزاز آماده كند . از طرفي چونهر زخمي محل احتمالي مناسبي براي فعاليت ويروس كزاز است توصيه مي شود كهتمام صاحبان اسب اطمينان حاصل كنند كه اسبهايشان بهر حال بوسيله دامپزشكواكسينه شده باشند .
در تعداد بسيار محدودي از اسبها بيماري فتق بروز مي كند و در مورد اسبانيكه تازه اخته شده اند اين ناراحتي باعث مي شود كه مقداري از روده هايحيوان به داخل كيسه بيضوي راه يابد و يا از شكافها خارج شود. اين ناراحتيبكلي مربوط به عمل اخته كردن نيست . بايد دانست كه اگر اسبي پس از اختهشدن دچار فتق شود بدون عمل اخته نيز دير يا زود بدان مبتلا مي شده است . بهرحال اين ناراحتي بندرت ظاهر مي شود .ولي اگر بروز كند يا هر قسمتي ازبافتهاي داخلي در ميان شكافها قرار بگيرد بايد فورا مورد توجه دامپزشكجراح قرار گيرد .زيرا شكافها با وجود آنها التيام نخواهد يافت .
مراقبت هاي قبل از عمل جراحي اخته شامل 12 تا 24 ساعت گرسنگي و تشنگي است . معمولا اگر داروي بيهوشي مصرف شود حيوان را براي 24 ساعت گرسنه و تشنهنگه مي دارند .برخي اوقات از ميزان غله حيوان كاشته مي شود زيرا غله باعثورم پس از عمل جراحي مي شود .

منابع خوراک اسب

1- علوفه
الف) علوفه تازه:که ممکن است به صورت چرا در مرتع يا مستقيما\" پس از برداشت به مصرف برسند. علوفه هاي جوان حاوي آب، پروتيين و خوشخوراکي بيشتري دارند. خانواده بقولات از خانواده گراسها پروتيين بيشتر و گراسها از بقولات انرژي بيشتري دارند. پس حالت مطلوب مصرف اين دو خانواده به صورت توام است.
.

ب) علوفه خشک:به علوفه اي اطلاق مي شود که پس از برداشت در مقابل نور آفتاب يا حرارت مصنوعي خشک مي شود و معمولا\" رطوبت آن بايد به کمتر از ۱۵٪ برسد. خشک کردن علوفه در برابر خورشيد باعث افزايش ويتامين د آن مي شود. در هنگام حمل علوفه خشک بايد نهايت دقت بشود که حتي الامکان برگ علوفه که پر ارزشترين قسمت علوفه مي باشد به هدر نرود و اين کار بايد قبل از خشک شدن کامل انجام شود.
.

ج) علوفه سيلو شده: يکي از روشهاي نگهداري علوفه در طولاني مدت است که در اين روش علوفه تازه با حدود ۷۰٪ رطوبت را روي هم انباشته کرده و با پوشانيدن روي آن عمليات تخمير انجام مي گيرد. عمل تخمير باعث پايداري و ثبات علوفه مي گردد و از فساد آن جلوگيري مي کند. براي تهيه سيلوي خوب ۳ شرط مهم بايد تحقق يابد:

۱) خارج کردن هوا توسط فشردن علوفه
۲) جلوگيري از ورود و خروج هوا
۳) پايين آوردن PH تا ۵/۴. هر چه تخمير لاکتيک در سيلو بيشتر باشد مفيدتر است (بوتيريک مفيد نيست{
.
د) علوفه مرتعي: از چراگاههايي حاصل مي شوند که به صورت طبيعي رويش دارند. علوفه مرتعي بسته به اينکه از چه گونه اي باشد ارزش غذايي آن متفاوت است. مرتع هر چه از بقولات غني تر باشد ارزش غذايي آن بالاتر و حاوي پروتيين بيشتري است.
.

برخي از علوفه هاي مناسب براي اسب بر اساس خانواده عبارتند از:
الف) بقولات: يونجه، انواع شبدرها، اسپرس و .... از نظر پروتيين، کلسيم، ويتامينهاي آ، اي و کا، غنيند.
ب) گراسها: جو، گندم، ذرت، يولاف، مرغ و .... پروتيين آنها کمتر از بقولات ولي انرژي آنها بيشتر است.
.
2- خوراکهاي انرژي زا
غالبا\" الياف خام آنها کمتر از ۱۸٪ و پروتيين آنها کمتر از ۲۰٪ است. انرژي زايي بالايي دارند و مهمترين آنها عبارتند از:
.
الف)غلات:به بذور گراسها گفته مي شود مثل، جو، ذرت، چاودار، سورگوم، يولاف، گندم و .... در اين دانه ها مقدار قابل توجهي نشاسته ذخيره مي شود، که به عنوان ذخيره انرژي به حساب مي آيد. رطوبت آنها براي انبار کردن بايد به حدود ۱۲٪ برسد. غلات از نظر ويتامين آ ضعيف هستند (به جز ذرت) و اسيدهاي آمينه متيونين و ليزين در پروتيين آنها کم است. عموما\" از نظر کلسيم فقير و از لحاظ فسفر غني هستند.
مهمترين غله مورد استفاده در خوراک اسب جو مي باشد. ذرت و يولاف نيز مصرف بسياري دارند.
ب) فرآورده هاي فرعي غلات:مانند جنين ذرت و آرد جنين گندم.
ج) ملاسها:مهمترين آنها ملاس چغندرقند و نيشکر است که محصول فرعي کارخانجات تهيه قند از چغندرقند و نيشکر هستند. به دليل اثر مسهلي که دارند مصرف آنها محدوديت دارد.
د) ريشه ها و غده ها:آب زيادي دارند و به علت پايين بودن سلولز قابليت هضم بالايي دارند. انرژي زايي نسبتا\" بالايي دارند. بايد در هنگام مصرف توجه داشت که خاک آلود نباشند. مهمترين آنها چغندر علوفه اي و چغندرقند، سيب زميني و هويج مي باشند. برخي داراري محدوديت مصرفند.
هـ) چربيها و روغن ها:چربيها معمولا\" در دماي اتاق جامد و روغنها مايع هستند. ۲۵/۲ برابر کربوئيدراتها انرژي توليد مي کنند. محدوديت مصرف داشته و کاربرد آنها ظرافت خاصي را مي طلبد. به هنگام مصرف آنها ويتامينهاي محلول در چربي مثل آ، د، اي و کا بهتر جذب مي شوند. بر دو نوع دامي و گياهي هستند. نوع گياهي بر نوع دامي ارجحيت دارد. 
.
3-  مکملهاي پروتئيني
به مواد خوراکي اطلاق مي شود که حداقل ۲۰٪ پروتيين داشته باشند. مکملهاي پروتييني يا منشا گياهي دارند يا منشا حيواني. مواد پروتييني دامي از لحاظ تنوع اسيدهاي آمينه تشکيل دهنده آن غني ترند و ارزش بيولوژيکي بالاتري نسبت به دسته گياهي دارند ولي از لحاظ قيمت بالاترند.
مکملهاي پروتييني گياهي، تفاله دانه هاي روغني پس از استخراج روغن آنها هستند که به آنها کنجاله اطلاق مي شود. بسته به روش استخراج روغن که شيميايي يا مکانيکي باشد درصد پروتيين آنها فرق مي کند. مهمترين کنجاله هاي مصرفي عبارتند از: سويا، تخم پنبه، بادام زميني، آفتابگردان، منداب و گلرنگ. اين کنجاله ها هر کدام به علت وجود برخي مواد داراري محدوديت مصرف هستند.
مکملهاي پروتييني دامي: مانند، پودر ماهي، پودر گوشت و استخوان، پودر خون، پودر پر، شير پس چرخ، پودر آب پنير و کشک. اين گروه در خوراک اسب مصرف چنداني ندارند و گران قيمتند.
مکملهاي پروتييني تک سلولي نيز وجود دارند که حاصل کشت ميکرواورگانيسم هاي تک سلولي مثل قارچ، باکتري و جلبک بر روي محيط هاي اختصاصي کاه، کلش، ملاس و ضايعات کشاورزي پرورش مي يابند.
از ازت غير پروتييني مانند اوره هم به ميزان بسيار اندک مي توان استفاده کرد که به دليل خطرناک بودن و جذب بالاي آن در اسب معمول نيست. 
.
4-  ضايعات و پس مانده هاي کشاورزي
به اقلامي از مواد خوراکي اطلاق مي شود که هدف اصلي، توليد آن محصولات نبوده ولي در کنار محصول اصلي اين اقلام توليد شده اند که به شکلي در غذاي دام کاربرد دارند. تفاله نيشکر، تفاله چغندر قند، ملاس چغندرقند و نيشکر، برگ و طوقه چغندر قند و سبوسهاي گندم و برنج از مهمترين و پر مصرفترين اين اقلام هستند.
.
5- مکمل هاي معدني
تامين کننده کمبود مواد معدني موجود در خوراک هستند و غالبا\" به صورت آجر ليسيدني در اختيار اسب گذاشته شده و بعضا\" مانند کربنات کلسيم، نمک طعام و مواد معدني به خوراک افزوده مي شوند. 
.
6-  مکمل هاي ويتامينيه
در صورتي که خوراک از لحاظ ويتامينها ضعيف باشد يا مثلا اسب در معرض آفتاب نباشد تا ويتامين D در بدنش ساخته شود مي توان ويتامينها را به خوراک افزود. 
.
7-  افزودنيهاي خوراک
موادي که به خوراک افزوده شده و باعث افزايش کارآيي مي شوند جزو اين گروه تعريف مي شوند مانند: آنتي بيوتيکهاي غذايي، هورمونها، آنزيمها و محرک هاي رشد. 

- فرآوري و غني سازي مواد خوراکي
مواد خوراکي را به روشهاي مختلف مي توان فرآوري کرد. اين روشها ممکن است فيزيکي، شيميايي، ميکروبي يا توام باشند.
روشهاي فيزيکي مانند، خرد کردن علوفه، بلغور کردن غلات و .... از روشهاي شيميايي مي توان به غني سازي کاه با آمونياک و بيولوژيکي به اضافه کردن آنزيم سلولاز، پکتيناز، زايلاز و يا قارچهاي تک سلولي و مخمر اشاره کرد. از اين روشها به صورت توام هم مي توان استفاده کرد.
.
- روشهاي تعيين مقدار خوراک مصرفي
به منظور تعيين خوراک اسب در دوره هاي مختلف فيزيولوژيکي بايد احتياجات نگهداري و توليد را برآورد نماييم و بر اساس آن مبادرت به تنظيم جيره بنماييم. بديهي است احتياجات توليد نيز مشابه نمي باشد، مثلا\" دام جواني که در حال رشد است نياز به پروتيين و مواد معدني بيشتري در جيره غذايي دارد و يک ماديان شيرده به انرژي بالاتري نياز دارد. ميزان احتياجات را مي توان به صورت کمي و يا به صورت درصدي از جيره بيان کرد. همچنين براي بيان احتياجات ممکن است از اشکال مختلف مغذي استفاده شود مانند، پروتيين خام، پروتيين قابل هضم، انرژي قابل هضم، انرژي کل و ...، نکته اي که اهميت دارد اين است که از هر شکلي که براي بيان احتياجات استفاده مي شود بايد از همان شکل نيز در تنظيم جيره استفاده شود. .
۱) احتياجات نگهداري: زمانيکه اسب هيچگونه فعاليت و توليدي اعم از شير، کار، افزايش وزن، رشد و ... نداشته باشد، در حال نگهداري است که اصولا\" ميزان جيره غذايي بايد به حدي باشد که تغيير در وزن و حتي در ترکيبات بدن ايجاد ننمايد.
۲) احتياجات توليد: نياز هاي غذايي اسب در هنگامي که توليدي دارد بيشتر مي شود و بر اساس آن بايد جيره را تنظيم نمود. مانند، آبستني، کشش، شيرواري، رشد، پرش، اسبدواني و ....
.
-  تنظيم جيره
يکي از مهمترين بخشهاي علم تغذيه است. جيره غذايي روزانه متعادل عبارت است از مقدار خوراکي که داراي انرژي و مواد مغذي مختلف به مقدار و نسبت صحيحي باشد به طوري که بتواند احتياجات اسب را به مدت ۲۴ ساعت به نحو مطلوبي تامين نمايد. براي تهيه جيره غذايي بايد جداول استاندارد احتياجات غذايي و که نشان دهنده مقادير مواد مغذي مورد نياز حيوان است را در اختيار داشته باشيم. علاوه بر آن جدولي که ترکيبات خوراک را از نظر مواد مغذي مختلف نشان مي دهد نيز لازم است. جداول استاندارد غذايي دو اطلاعات به ما مي دهند: الف) احتياجات غذايي، ب) تجزيه مواد خوراکي. اين جداول به خوشخوراکي، اقتصادي بودن، وضعيت فيزيکي خوراک، تفاوت هاي فردي اسب، اقليم اسب، وضعيت مديريتي و ... اشاره اي ندارند. مهمترين جدول غذايي و احتياجات، جدول NRC مي باشد که مربوط به کشور آمريکاست.
براي جيره نويسي لازمست که اقلام خوراکي در دسترس را بشناسيم، مواد مغذي هر ماده خوراکي را بدانيم، از قيمت هر کدام مطلع بوده و محدوديتهاي مصرف آنها را با دقت در نظر بگيريم تا بتوانيم جيره اي تهيه کنيم که کليه نيازهاي حيوان را برآورده کرده، خوشخوراک باشد و به لحاظ اقتصادي ارزانترين باشد.
پس از تنظيم جيره استفاده از آن بهتر است ارزيابي مرتب روي بازده آن انجام شود تا چنانچه نياز به اصلاحاتي دارد در جيره نويسي هاي بعدي انجام شود.

.

غذيه اسبها در قرن 21 - بخش 3

دانه هاي مخلوط و غذاهاي تقويت شده:
دانه هاي مخلوط شامل دانه ها و ملاس بدون مواد معدني و ويتامين ها مي باشند، فسفر آنها معمولاً بيشتر از كلسيم موجود در آنها مي باشد و معمولاً باعث كمبود مواد غذائي و عدم بالانس مي شود.غذاهاي تقويت شده بسيار محبوب مي باشند زيرا شامل ويتامين ها و مواد معدني به ميزان مناسبي هستند.در مورد برچسب روي اين افزودني ها دقت داشته باشيد كه حتماً بصورت كامل ليست شده در غير اين صورت غذا يك مخلوط دانه اي مي باشد، نه يك غذاي تقويت شده.

.
غذاهاي تقويتي به دو صورت مي باشند:
- غذاهاي شيرين
- غذاهاي پلت شده

.
غذاهاي شيرين در همه فرمولي آورده شده ولي معمولاً شامل:4-12% ملاس، دانه هاي خرد يا پوسته ذرت(در مقادير متفاوت(.
دانه هاي پلت شامل ويتامين ها ، مواد معدني و احتمالاً پروتئين مي شوند.

غذاهاي شيرين اولين انتخاب اسبها و صاحبانشان ميباشند ولي برخي موارد مضر مي باشند.ملاس در روده جلويي به سرعت به قندتبديل مي شود و به افزايش قند خون كمك مي كند كه مي تواند در عملكرد اسبموثر باشد.همچنين غذاهاي شامل ملاس به سرعت توسط اسبها خورده مي شوند وباعث كاهش قابليت هضم مي شوند.
غذاهاي شيرين شامل مقدارقابل توجهي پوسته يا خرده هاي غلات مي باشند بيشتراين غلات عمل آوري نشده در روده جلوئي هضم نمي شوند و سبب پيچيدگي هايروده پشتي مي شوند.(قسمت 1 از دستگاه گوارش اسب)هم چنين غذاهاي شيرين دورهماندگاري كوتاهي دارند، در زمستانها دلمه بسته و در تابستانها مقدار زيادياز مگسها را به خود جذب مي كنند و نيز خيلي گران هستند.با اين وجود غذاهايشيرين براي درمانهاي داروئي و مكمل مناسب هستند و آنها ممكن است باعثافزايش و دلپذير شدن طعم غذاهاي ديگر شوند.

.
غذاهاي پلت
اين غذاها نيز در فرمولهاي متفاوتي مي باشند.در صورت توليد توسط شركت معتبرشامل كيفيت بالاي غذايي و محصولات جانبي مي باشند.خيلي از اجزاي پلت با فرآوري بيشتر قابل هضم هستند و ماندگاري بالاتري دارند و به نسبت محصولات ديگر ريخت و پاش آنها كمتر بوده و اقتصادي تر از دانه هاي شيرين مي باشند.خوراكهاي بصورت پلت براي اسبهاي بدون دندان الزامي هستند.معايب اين محصولات اين است كه درون آنها ديده نمي شود تا انواع مواد بكار رفته و كيفيت آنها مشخص شود پس خريداين محصولات از يك كمپاني بسيار معتبر ، بسيار حائز اهميت مي باشد.چه بصورت غذاهاي شيرين يا غذاهاي پلت ما بايد غذاهايي را با فيبر حداقل 10% (ترجيحاً 13-14%) بكار ببريم.فيبر بايد از منابعي با قابليت هضم بالا همانند سبوس، سويا، تفاله، چغندر يا يونجه باشند نه منابعي نظير كاه و سبوس برنج.
غذاهايي با فيبر كمتر به دليل داشتن نشاسته بالا در روده جلوئي قابليت هضم كمتر ي دارند به همين دليل وقتي غذاهاي با فيبر خورده مي شود و ريسك كوليك را در اسب بالا مي برد.
ما در زمينه ارتباط بين نشاسته غلات و مشكلات گوارشي همانند كوليك و انباشتگي توضيح داده ايم. مشكلات ديگر مثل پيچيدگي ها و زخمهاي معده نيز به نشاسته غلات مربوط مي شوند.انواع مختلف از بيماري tying up (پيچيدگي ها) ناشي از عدم توانائي اسب در استفاده از نشاسته غلات براي توليد انرژي مي باشد.زخمهاي معده در اسبهايي كه با مقادير زياد غلات تغذيه شده اند شايع است به اين دليل كه همواره فراهم كننده علوفه درمعده براي خنثي كردن اسيد وجود ندارد ونشاسته غلات مي تواند در معده تخمير شده و اسيد اضافي توليد كند، بنابراين در كنار غلات هنگامي كه اسب ما نياز به انرژي بيشتري دارد ما چه انتخابي مي توانيم داشته باشيم؟

.
چند نکته مهم در مورد تغذيه

 نشاستههاي حاصل از غلات عمل آوري نشده سبب ناراحتي روده پشتي شده و اغلب باعثكوليك و زخم معده مي شوند.بيش از حداقل مقدار، از ذرت فرآوري شده استفادهنكنيد.
- غذاهاي پلت معمولاً مغذي تر و اقتصادي تر از غذاهاي شيرين هستند.
- از غذاهاي تقويتي بيشتر از دانه هاي مخلوط استفاده كنيد.
- غذاهايي با فيبر حداقل 12% استفاده كنيد
- غذاهاي با فيبرهاي قابل هضم همانند سبوس سويا و چغندرقند و يونجه استفاده كنيد
- محدوديت غلظت 3 پوند در هر وعده
- بيش از ميزان حداقل، از مواد فرآوري نشده استفاده نكنيد...

منبع : www.farmiran.ir

.